Een dorpsdiner, een centrale ontmoetingsplek, een fittest, een gezamenlijke moestuin: binnen de bloeizones in Zuidoost Friesland(externe link) worden allerlei initiatieven ontplooid. Het doel is om de eigen omgeving zó in te richten, dat de mensen die er wonen langer, gelukkiger en gezonder leven. 

De bloeizones zijn geïnspireerd op de zogenaamde blue zones. Op de wereld zijn een aantal van die blue zones te vinden. Het zijn plekken waar per ongeluk de ideale omstandigheden zijn ontstaan voor een lang en gezond leven. Vaak zijn het relatief geïsoleerde gebieden, zoals de eilanden van Okinawa in Japan, het Italiaanse eiland Sardinië en het Zweedse Öland. Mensen leven er een redelijk traditioneel leven, met veel lichamelijke activiteit, lokaal eten en een hechte samenleving. “De blue zones laten zien dat gezondheid meer is dan de afwezigheid van ziekte”, zegt directeur Daan Bultje van het Healthy Ageing Netwerk Noord Nederland (HANNN). “Het heeft ook te maken met een optimale omgeving en een gemeenschap waar mensen naar elkaar omkijken.”

Zorgvraag voorkomen

De gemeenten Ooststellingwerf, Weststellingwerf, Opsterland, Smallingerland en Heerenveen geven via Regio Deal Zuidoost Friesland financiële steun aan acht bloeizones. 
Wethouder Esther Verhagen van Ooststellingwerf: “In de bloeizones worden vernieuwende concepten ontwikkeld, gericht op preventie, positieve gezondheid en ondersteuning van inwoners. Daar kunnen we veel van leren. Vanuit de Regio Deal ondersteunen wij de bloeizones, om ze een extra boost te geven en van hen te leren. We willen onderzoeken wat de toegevoegde waarde is van een bloeizone, voor inwoners en het dorp, maar ook voor bijvoorbeeld ondernemers, de huisarts en de gemeente.” 
Projectleider Hammie Bosma vult aan: “Bij de gemeenten ligt nu de uitdaging om de bloeizones op een voor hen passende manier te ondersteunen. Belangrijk daarbij is dat de bloeizones echt van de dorpen/wijken is en blijft.”

Hechte mienskip

Acht bloeizones in Zuidoost Friesland kregen subsidie om hun plannen uit te voeren. In Aldeboarn, Appelscha, Bakkeveen, De Wilgen, Haulerwijk, Himsterhout, Steggerda en Wijnjewoude zijn bloeizones gestart. Het initiatief is van de dorpen zelf. Ze worden ondersteund door het HANNN. In tegenstelling tot de blue zones, is Fryslân natuurlijk geen geïsoleerd gebied. “Maar we hebben hier vaak wél een hechte mienskip”, weet Daan van het HANNN. “Vanuit die mienskip kun je samen werken aan een optimale leefomgeving.” De gemeenten steunen de bloeizones vanuit de Regio Deal. Ze hopen op een bloeizone-sneeuwbaleffect in heel Zuidoost Friesland, waarbij inwoners geïnspireerd raken om zélf in hun dorp aan de slag te gaan of verder te gaan met hun eigen ideeën voor een bloeizone.

Centraal aanspreekpunt voor alle bloeizones is Sanne van de Kamp, project- en communicatiemedewerker bij het HANNN. De vraag die zij het meest krijgt, is: hoe moeten we beginnen? Daar heeft ze een concreet antwoord op. “We beginnen meestal met een bijeenkomst in het dorp”, legt Sanne uit. “We geven dan een presentatie over bloeizones. En vaak worden er ter plekke al werkgroepen gevormd, die daarna samen aan de slag gaan.”

Ondersteuning

Omdat de inwoners de leefbaarheid binnen hun eigen dorp of wijk verbeteren, is motivatie over het algemeen geen probleem. Sanne zorgt ook voor ondersteuning in de vorm van de centrale website www.bloeizone.frl, bloeizone-infomails en netwerkbijeenkomsten voor de deelnemers aan de bloeizones. “Op die manier leren bloeizones van elkaar en kunnen ze elkaar inspireren. Daarnaast sta ik klaar om alle vragen te beantwoorden en denk ik graag mee.”
Het is belangrijk dat de plannen binnen een bloeizone van onderop komen, dus bij de inwoners zelf vandaan. “Het liefst van een groep enthousiaste mensen die goed in het netwerk van het dorp zit”, licht Daan nader toe. “Het is het mooiste als er een soort motortje op gang komt, dat steeds weer nieuwe lokale initiatieven aanjaagt.” Het succes is vaak het grootst in kleinere dorpen of wijken, omdat mensen elkaar daar beter kennen. “Dat wil niet zeggen dat een bloeizone in een groter dorp of in een stad geen kans van slagen heeft. Maar wel dat je in een stad beter op wijkniveau kunt opereren.”

Gelijkgestemden

Mensen met ideeën moeten vooral niet op het officiële bloeizone-stempel wachten, benadrukt Daan. “Het gaat erom dat je gelijkgestemden opzoekt en die zijn er altijd! Dat kan het Plaatselijk Belang zijn, of de lokale huisarts. Samen inventariseer je eerst wat er al is en wat er moet gebeuren.” In totaal zijn er in Fryslân 17 bestaande bloeizones, plus 4 in ontwikkeling. “Soms gaan we met initiatiefnemers in gesprek en komen we tot de conclusie dat een dorp of wijk al een bloeizone ís”, voegt Sanne toe. “Maar dat verhindert natuurlijk niet dat er meer mooie initiatieven binnen die bloeizone kunnen komen!”
 

De Regio Deal Zuidoost Friesland

De Regio Deal Zuidoost Friesland is een samenwerking van de gemeenten Heerenveen, Ooststellingwerf, Opsterland, Smallingerland en Weststellingwerf, Wetterskip Fryslân, Provincie Fryslân en het Rijk.

Zij slaan de handen ineen met de mienskip om hun dorpen en het landschap in de regio nog sterker te maken. Zo blijft dit unieke gebied een fijne plek om te leven, te werken, te ontmoeten én te bezoeken, nu en in de toekomst. Het steunen van bloeizones levert daaraan een belangrijke bijdrage. 
De bloeizones zijn van de dorpen zelf. De Regio Deal geeft hen financiële en inhoudelijke steun en onderzoekt de toegevoegde waarde van bloeizones voor bijvoorbeeld inwoners, dorp, ondernemers, huisarts en gemeente. Het streven is een bloeizone-netwerk, waar initiatieven van elkaar leren en nieuwe bloeizone-initiatieven aanhaken en inspiratie opdoen. 

De acht bloeizones in Zuidoost Friesland vertellen

“Gezondheid is meer dan roepen dat iedereen dun moet zijn”

Aldeboarn

Een ontmoetingsplek met daarbij een winkel. Dat is waar Aldeboarn voor gaat, onder het motto ‘Meidwaan in Aldeboarn’. “Als onderdeel van de voorbereiding deden we een enquête”, vertelt Wietske van der Schaaf van de commissie Werk aan de Winkel. “We waren prettig verrast door hoe iedereen wil meedenken. De één biedt zich aan als vrijwilliger, de ander wil geld beschikbaar stellen.” Maar daarmee is het nog lang niet klaar. “We willen ook beginnen met bijvoorbeeld wandelgroepen en lokale markten, zodat we mensen in beweging krijgen en gezonde voeding stimuleren.”

Appelscha

Jan van Gelderen hoorde een tijdje geleden Jon Brouwers, de huisarts van Bakkeveen, op de radio. “Zij vertelde over de bloeizones. Dat leek mij echt iets voor Appelscha, ook als voorzitter van Plaatselijk Belang Appelscha.” En dus ging er een uitnodiging richting Bakkeveen om in Appelscha over hun aanpak te komen vertellen. “Dat was een groot succes. Er is direct een werkgroep opgericht.” De eerste stap was, net als in Bakkeveen, het aanbieden van fittests. “En inmiddels is er elke woensdag een breek-de-week lunch in onze dorpskamer. Daar komen nu telkens rond de 25 mensen op af.” Er zijn in Appelscha nog veel meer plannen. “Ten eerste zijn er rond de 5.000 mensen in Appelscha. Onze grootste uitdaging is om iedereen te bereiken. Ten tweede zijn er ideeën genoeg, bijvoorbeeld voor een gemeenschappelijke moestuin.”

Bakkeveen

Het is alweer zes jaar geleden dat Bakkeveen een bloeizone werd. Het begon met een lezing bij de huisarts, over een andere leefstijl. “Alle geledingen waren daarbij aanwezig”, vertelt Emy Hoogenboom, mede-initiatiefnemer van de bloeizone Bakkeveen. “Sportverenigingen, vrouwenverenigingen, ondernemers, de kerken: noem het maar op. Dat zorgde meteen voor een breed draagvlak.” Het eerste initiatief wat werd uitgevoerd, waren de fittesten. “Die doen we nu nog steeds. Twee keer per jaar, zodat je kunt bijhouden welk effect de adviezen die je hebt toegepast hebben.” De resultaten zijn erg goed. “De huisarts zegt dat er minder medicatie wordt gebruikt. Bovendien is de gemiddelde taille-omvang flink afgenomen!” Maar, weet Emy, “gezondheid is niet roepen dat iedereen dun moet worden. Het gaat erom dat je zo’n klimaat creëert, dat mensen elkaar kunnen vinden.” En in Bakkeveen lukt dat. Er zijn inmiddels talrijke activiteiten, zoals een filmhuis, wandelgroep, huiskamer en nog veel meer. “Kijk maar eens op bakkeveen.nl, dan kun je zien wat we allemaal doen.”


De Wilgen

De jeu-de-boulesbaan in De Wilgen lag jarenlang verstopt onder metershoog onkruid. Nu dat is schoongemaakt, wordt er weer volop gebruik van gemaakt. “Nu is het er even wat rustiger, het is niet het weer voor een potje jeu-de-boules”, vertelt Els van Gammeren, een van de stuwende krachten van de bloeizone in drie dorpjes De Wilgen, Smalle Ee en Buitenstvallaat. “In het voorjaar organiseren we een bijeenkomst, om het gebruik van de baan weer aan te jagen.” De drie dorpen sloten zich begin 2021 aan als bloeizone. Inmiddels is er al aardig wat activiteit. “Er is een fietsgroep en een wandelgroepje, dat mensen via een appgroep laat weten dat ze weer mee kunnen wandelen. De kookgroep kookt met en voor elkaar en heeft plannen voor een dorpsdiner. En we zijn bezig met een gemeenschappelijke tuin. We beginnen klein, op een stuk grond beschikbaar gesteld door de gemeente. Uiteindelijk moet het een combinatie tussen een moestuin, pluktuin en vlindertuin worden.” 

Drachten 

In de wijk Himsterhout in Drachten timmert de wijkraad al langer aan de weg om jong en oud in beweging te krijgen. “Voor de vele kinderen in onze mooie wijk zijn er nu al volop speeltoestellen”, vertelt Eric Annema van de wijkraad. “Maar wij vinden het belangrijk dat ook onze ouderen veel gelegenheid hebben om in beweging te komen.” Op het veldje dat in de wijk fungeert als ontmoetingsplek, zijn al allerlei sport- en speeltoestellen te vinden. Waaronder een beweegbaar sportnet, waar je onder andere kunt volleyballen en badmintonnen. In het midden van een veldje staat een groot kunstwerk, dat straks het begin- en eindpunt wordt van een bijzondere wandelroute. “Het wordt een 2,5 kilometer lange wandelroute, met aan het begin, het eind én onderweg QR-codes die mensen kunnen scannen. Ze krijgen dan informatie over hoe je kunt werken aan je positieve gezondheid. Als het goed is, is de route in 2023 klaar.”

Haulerwijk

“De afgelopen jaren is er in Haulerwijk al veel gebeurd”, weet Ronald de Vries van de werkgroep in het dorp. “Er is een sportplatform, een actieve welzijnscommissie en ook plaatselijk belang zet zich in.” Vorig jaar sloot Haulerwijk zich aan bij de bloeizones. “Van de gemeente hebben we als dorp de sporthal in beheer gekregen. De voetbalvereniging heeft een nieuwe accommodatie, en er is de parktuin De Groene Stek, waar mensen gratis hun bloemen en groente kunnen kweken.” Als bloeizone wil Haulerwijk er voor zorgen dat deze initiatieven niet alleen in stand blijven, maar verder tot bloei komen. De Vries: “Met wat extra begeleiding en energie hopen we mensen mee te krijgen en te betrekken.”

Steggerda

In Steggerda in Weststellingwerf is het motto ‘Steggerda in beweging’. Dat is zowel letterlijk als figuurlijk op te vatten. “Vanuit Dorpsbelang Steggerda hadden we al een dorpsvisie opgesteld”, vertelt Karin Oenema – Krikke. “Die is weer ontstaan op basis van een enquête onder de dorpsbewoners.” Afgelopen oktober is er een herfstfair georganiseerd. “Met een rommelmarkt, een taartenbakwedstrijd én een groenactie”, licht Karin toe. “Mensen konden ter plekke een fruitboom, vlinderstuik of vaste plant voor binnen of buiten reserveren, die ze later kosteloos konden ophalen. Zo maken we Steggerda groener.” Daarnaast worden er in het dorpshuis steeds meer activiteiten georganiseerd, zoals lezingen en sportclinics. “En met burendag deelden we koffiepakketjes uit, om mensen aan te sporen een bakkie met elkaar te doen. Het gaat er immers om dat mensen gelukkiger en langer gezond zijn in hun eigen omgeving.”

Wijnjewoude

Achter de schermen wordt er hard gewerkt aan de bloeizone Wijnjewoude. “Mensen worden wat ongeduldig”, lacht Geert van der Sluis van de werkgroep. “Over niet al te lange tijd zien ze het eerste tastbare resultaat. Er komen dan picknickbanken bij alle speeltuinen in ons dorp, zodat ouders elkaar daar makkelijker kunnen ontmoeten.” Want dat is het voornaamste doel in Wijnjewoude: de mensen in het dorp met elkaar verbinden. “Uit het onderzoek dat studenten voor ons deden, kwam naar voren dat we in Wijnjewoude het meest behoefte hebben aan sociale cohesie.” Ook zijn er plannen voor een friendly bench: een u-vormige houten bank waarop wel negen mensen kunnen zitten. Langs de randen van de bank worden bakken met kleurige bloemen bevestigd. “We zijn ook bezig met een gezonde sportkantine en gaan een blue zone-evenement houden. Daarmee willen we mensen enthousiasmeren om met één van de blue zone-thema’s aan de slag te gaan.”